Okugaana kw'amaaso

Okugaana kw’amaaso kwe ki?

Okugaana kw’amaaso kye kizibu ekikosa ekitundu ky’amaaso ekiyitibwa macula. Macula ye kitundu ky’amaaso ekiri emabega w’eriiso era ekikulu mu kulaba obulungi n’okwawula ebibala. Okugaana kw’amaaso kusobola okubeera okw’engeri bbiri: okukaluba n’okutoba. Okugaana okw’okukaluba kwe kusinga okubaawo era kusangibwa mu bantu abakadde. Okugaana okw’okutoba kusangibwa mu bantu abato era kuba kwa mangu nnyo okusinga okw’okukaluba.

Bubonero ki obulaga okugaana kw’amaaso?

Obubonero obukulu obw’okugaana kw’amaaso mulimu:

• Okulaba ebitali bya bulijjo mu maaso

• Obuzibu mu kulaba ebintu ebiri mu maaso

• Obuzibu mu kulaba ebibala oba okwawula ebibala

• Obuzibu mu kulaba mu kitangaala ekitono

• Obuzibu mu kusoma oba okukola emirimu egy’okumpi

Obubonero buno busobola okujja mpola mpola oba mangu mangu okusinziira ku ngeri y’okugaana kw’amaaso.

Nsonga ki ezireeta okugaana kw’amaaso?

Waliwo ensonga nnyingi ezireeta okugaana kw’amaaso, naye ezisinga okumanyibwa mulimu:

• Obukadde: Okugaana kw’amaaso kusinga kulabika mu bantu abakulu

• Obulemu bw’obuzaale: Abamu basobola okuzaalibwa n’obuzibu buno

• Obutwa: Okufuuwa ssigala n’okunnywa omwenge ennyo bisobola okwongera ku katyabaga k’okufuna okugaana kw’amaaso

• Endya: Okulya emmere etalimu bitole bya vitamini n’ebintu ebirala ebikulu mu mubiri kisobola okwongera ku katyabaga k’okufuna okugaana kw’amaaso

• Endwadde endala: Endwadde ng’ekitengerera (diabetes) n’obuzibu bw’omutima nazo zisobola okwongera ku katyabaga k’okufuna okugaana kw’amaaso

Okugaana kw’amaaso kukeberwamu kutya?

Okukebera okugaana kw’amaaso kukolebwa omusawo w’amaaso omukugu. Okukebera kuno kulimu:

• Okukebera okulaba: Omusawo akebera engeri gy’olaba n’obukwakkulizo obw’enjawulo

• Okukebera ekitundu ky’amaaso ekiyitibwa macula: Omusawo akozesa ebyuma eby’enjawulo okukebera embeera ya macula

• Okukebera omusaayi: Kino kisobola okukozesebwa okukebera ensonga endala ezireeta okugaana kw’amaaso

Okukebera kuno kukulu nnyo mu kuzuula okugaana kw’amaaso mu biseera ebya mangu era n’okutandika obujjanjabi amangu ddala.

Obujjanjabi bw’okugaana kw’amaaso bukolebwa butya?

Obujjanjabi bw’okugaana kw’amaaso busobola okuba obw’engeri ezitali zimu okusinziira ku mbeera y’omulwadde. Obujjanjabi obumu obukozesebwa mulimu:

• Eddagala: Waliwo eddagala elisobola okukozesebwa okukendeza ku kuyitirira kw’okugaana kw’amaaso

• Okukozesa ekitangaala: Kino kiyamba okukendeza ku kusaasaana kw’okugaana kw’amaaso

• Okulongoosa enkulaakulana y’omusaayi: Kino kisobola okukozesebwa mu mbeera ezitali zimu ez’okugaana kw’amaaso

• Okukozesa galaasi ez’enjawulo: Galaaasi zino ziyamba okukuuma amaaso n’okuyamba mu kulaba obulungi

Obujjanjabi buno busobola okukozesebwa bokka oba mu mwanjo okusinziira ku mbeera y’omulwadde.

Okugaana kw’amaaso kusobola kutangirwa kutya?

Newankubadde nga tekisoboka kutangira okugaana kw’amaaso mu buli mbeera, waliwo engeri ezisobola okukendeza ku katyabaga k’okukufuna:

• Okulya obulungi: Okulya emmere erimu ebitole bya vitamini n’ebintu ebirala ebikulu mu mubiri

• Okwewala okufuuwa ssigala n’okunnywa omwenge ennyo

• Okukola eby’okuyiga emirundi mingi

• Okukuuma omubiri gwo mu mbeera ennungi

• Okukebeza amaaso go buli mwaka

Engeri zino zisobola okukuyamba okukuuma amaaso go mu mbeera ennungi era n’okukendeza ku katyabaga k’okufuna okugaana kw’amaaso.

Okugaana kw’amaaso kye kizibu ekikulu ekiyinza okukosa obulamu bw’omuntu. Okukimanya n’okukitegeera bulungi kiyamba mu kukitangira n’okukijjanjaba mu biseera ebya mangu. Kirungi okukebeza amaaso go buli mwaka era n’okufuna obujjanjabi amangu ddala bw’oba olaba obubonero obulaga okugaana kw’amaaso.